WOJCIECH MIGACZ
W archiwum Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu szczególny zbiór stanowią materiały dokumentacyjne i ikonograficzne związane z chłopskim fotoamatorem Wojciechem Migaczem (ur.7 września 1874 r., zm. 24 grudnia 1944 r.) ze wsi Gostwica koło Nowego Sącza. Wojciech Migacz urodził się w zamożnej rodzinie chłopskiej Józefa i Marii z domu Szczygieł. W 1890 r. ukończył ludową szkołę powszechną w Gostwicy. Od 1890 do 1894 r., uczęszczał do Cesarsko-Królewskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, w której uzyskał specjalność tokarza i snycerza. Fotografować nauczył się niewątpliwie podczas edukacji w Zakopanem. W ciągu kolejnych trzech lat, tj. od 1894 do 1897 r. odbywał służbę wojskową w 20 Galicyjskim Pułku Piechoty „Księcia Pruskiego Henryka” w Krakowie. Po skończeniu służby wojskowej pracował u „mistrzów przemysłu drzewnego w Krakowie i Nowym Sączu”. W 1902 r. powrócił na stałe do Gostwicy, gdzie rodzice przekazali mu kilka morgów ziemi. W. Migacz zarówno rolnictwo, jak tokarstwo i snycerstwo, traktował jako zajęcia drugorzędne. Fotografia była dla niego nie tylko pasją ale także źródłem utrzymania. Prowadzenie działalności zarobkowej bez uprawnień rzemieślniczych, a takich W. Migacz nie posiadał, narażało wiejskiego fotografa na liczne kłopoty „karno-administracyjne” ze strony Starostwa w Nowym Sączu. Mimo to w latach II Rzeczpospolitej fotografował bardzo dużo. Na ten okres datowana jest większość posiadanych przez Muzeum zdjęć W. Migacza, głównie ślubnych i pogrzebowych oraz indywidualnych portretów, robionych przeważnie na zamówienie. Rodzinna wieś W. Migacza, Gostwica, leży na terenie zamieszkałym przez ludność określaną jako Lachy Sądeckie. Kolekcja fotografii i negatywów W. Migacza obrazuje różne aspekty życia Lachów: zabudowę wsi, całoroczny cykl zajęć rolniczych i różne prace w gospodarstwie (np. orka, siew, żniwa, wykopki, budowa chałupy chłopskiej, wyrąb drzew), spotkania towarzyskie i rodzinne (wycieczki, zabawy strażackie, wesela, chrzciny, pogrzeby) zwyczaje i obrzędy doroczne (np. Boże Narodzenie, Niedziela Palmowa) oraz działalność kulturalną (m.in. Czytelni Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej organizującego w Gostwicy i Podegrodziu, jak pisał w 1937 r. W. Migacz „często przedstawienia teatralne i pouczające”. W zbiorze Migacza dominują pamiątkowe fotografie rodzinne i zbiorowe. Odzwierciedlają one więź rodzinną i wiejską. W. Migacz fotografował głównie chłopów, zarówno biednych jak i bogatych, nieco rzadziej wiejską inteligencję. Jedna tylko z muzealnych fotografii W. Migacza przedstawia Żydów. W końcu lat trzydziestych W. Migacz sporadycznie zaczął odchodzić od pozowanych fotografii portretowych. Natomiast na początku lat dwudziestych zaczął wykonywać już zdjęcia z różnych wydarzeń, które mają charakter reportażowy, np. przejazd W. Witosa ulicami Nowego Sącza w 1921 r. procesja z obrazem Przemienienia Pańskiego w Nowym Sączu w 1930 r. Jednym z tematów, który rzadziej przedstawiał W. Migacz na fotografii był pejzaż. Tym bardziej cenne, ze względu na wartości ikonograficzne, są zdjęcia krajobrazów Gostwicy z chłopskimi chatami pod strzechą i polami ułożonymi w charakterystyczne pasy. Na uwagę zasługuje tu także panorama Starego Sącza i jego okolicy, składająca się z sześciu połączonych zdjęd wykonanych w 1915 r. W. Migacz stale doskonalił swój fotograficzny warsztat, interesował się wszelkimi nowinkami z tego zakresu. W okresie międzywojennym korespondował ze znaną firmą fotograficzną Kazimierza Gregera z Poznania. W domowej biblioteczce posiadał m. in. „Podręcznik fotograficzny” wydany we Lwowie w 1894 r., i „Fotografię praktyczną” J. Świtkowskiego. Prenumerował „Wiadomości Fotograficzne” i „Polski Przegląd Fotograficzny”. Studiował informacje fotograficzne w innych czasopismach. Po ukazaniu się artykułu pt.” Fotografie błyskawic i piorunów” wykonał kilka próbnych zdjęć błyskawic w Gostwicy. Zbiór fotografii i negatywów W. Migacza stanowi znakomitą dokumentację kultury sądeckiej wsi. Wiele elementów tej kultury – strój ludowy, budownictwo mieszkalne czy gospodarcze, narzędzia pracy rolnika i rzemieślnika uległo bezpowrotnemu zanikowi. Natomiast fotografie W. Migacza są wiarygodnym dokumentem zapisującym minioną epokę, tj. pierwsze 40 lat dwudziestego stulecia sądeckiej wsi. Ponadto fotografie W. Migacza oddają przemiany cywilizacyjne na sądeckiej wsi, ewolucję stroju ludowego, wpływ mody miejskiej, wzrost kontaktów wsi z miastem. Wojciech Migacz jest jedynym znanym do tej pory fotografem reprezentującym unikalny nurt chłopski w sądeckiej fotografii. Dzięki pozostawionej spuściźnie fotograficznej o dużej wartości dokumentacyjnej, zarówno historycznej jak i ikonograficznej, wyróżnia się spośród innych fotografów chłopskiego pochodzenia w Polsce. Obecnie w zbiorach Muzeum zinwentaryzowano 787 sztuk fotografii i 1205 sztuk negatywów autorstwa W. Migacza, które zostały nabyte po II wojnie światowej, głównie w latach osiemdziesiątych, od siostrzenicy fotografa, Zofii Bodziony, mieszkającej w Gostwicy.

Opracowała: Anna Bomba, Główny Inwentaryzator Zbiorów Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu

Przykładowe zdjęcia Wojciecha Migacza