Wystawa czynna od 17 września do 31 grudnia 2020 r.
Miasteczko Galicyjskie (podcienia ratusza i budynek drukarni)
Nowy Sącz
ul. Lwowska 226
Wystawę przygotowali pracownicy muzeum: Beata Wierzbicka i Piotr Mikołajczyk – historycy oraz konserwator zabytków Lidia Walczyk i grafik Michał Załuski.
Powstanie w 1980 r. ,Solidarności”, masowego ruchu społecznego o skali ogólnonarodowej, było reakcją na funkcjonowanie w Polsce od ponad 30 lat systemu społeczno-gospodarczego niezdolnego do zaspokojenia podstawowych aspiracji społecznych zarówno w sferze materialnej, jak ideowej. Bezpośrednią przyczyną utworzenia „Solidarności” były strajki robotnicze podjęte w odpowiedzi na podwyżkę cen żywności ogłoszoną przez ekipę Edwarda Gierka 1 lipca 1980 r. Protesty robotnicze, jakie miały wówczas miejsce objęły wiele zakładów pracy w Warszawie, Ursusie, Sanoku, Tczewie, Rzeszowie, Poznaniu, Grudziądzu, Żyrardowie, Świdniku, przede wszystkim zaś w Lublinie, gdzie z udziałem kolejarzy przybrały charakter strajku powszechnego. Pomimo podwyżek płac w przedsiębiorstwach, które dotąd nie strajkowały – zasięg i rozmiar protestów rosły, świadcząc o tym, że korzenie oporu są głębsze.
14 sierpnia zastrajkowała Stocznia Gdańska, żądając przywrócenia do pracy usuniętych za dotychczasową działalność Annę Walentynowicz i Lecha Wałęsę. Nazajutrz strajki na Wybrzeżu rozszerzyły się na inne zakłady. 17 sierpnia Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku sformułował 21 postulatów, z których pierwszy i najważniejszy dotyczył zgody na powołanie niezależnych od władzy państwowej wolnych związków zawodowych. Podobna sytuacja miała miejsce w Szczecinie, gdzie tamtejszy MKS przedstawił 36 postulatów, w tym wiele identycznych jak w Trójmieście.
Katastrofalna sytuacja zmusiła ekipę rządzącą do rozmów ze strajkującymi. Do Trójmiasta przybyła komisja rządowa z Mieczysławem Jagielskim, a do Szczecina z Wacławem Barcikowskim na czele. Rezultatem przeprowadzonych rozmów było podpisanie 30 i 31 sierpnia (najpierw w Szczecinie, następnie w Gdańsku) porozumień społecznych, zawierających uznanie przez władze państwowe postulatów strajkowych, zwłaszcza powołania „niezależnych, samorządnych związków zawodowych”. Nieco później, 3 września podpisano podobne porozumienie w Jastrzębiu-Zdroju.
17 września 1980 r. w Gdańsku, na spotkaniu delegatów nowych komitetów związkowych utworzono NSZZ „Solidarność”. Związek przyjął wówczas strukturę regionalną, z jednoczesnym powołaniem Krajowej Komisji Porozumiewawczej (od września 1981 Komisja Krajowa) na czele z Lechem Wałęsą, reprezentującą całość ruchu związkowego. Niespełna trzy miesiące później (po ostrym sporze z władzami państwowymi w sprawie statutu NSZZ „Solidarność” z powodu arbitralnego wprowadzenia przez Sąd Wojewódzki w Warszawie artykułów dotyczących przewodniej roli partii i międzynarodowych sojuszy Polski) nowy związek zawodowy został ostatecznie zarejestrowany.
Słowo wstępne z wydawnictwa Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu: „Nowosądecka Solidarność” autorstwa L. Migrały i A. Szkaradka, 2010 r.
Poniżej zamieszczamy plansze graficzne przygotowane do wystawy prezentowanej w Miasteczku Galicyjskim / opracowanie treści historycznych, dobór fotografii: Piotr Mikołajczyk, opracowanie graficzne: Michał Załuski/
