Od 23 do 25 września w Polsce oraz od 5 do 7 października 2022 r. w Czechach odbyły się spotkania przedstawicieli Międzynarodowej Sieci Muzeów Domowych – organizacji zrzeszającej prywatne muzea i kolekcje w Polsce, Czechach, Słowacji, Ukrainie i na Litwie.

Wrześniowe XV Międzynarodowe Forum Muzeów Domowych miało miejsce w Kudowie-Zdroju na Dolnym Śląsku i w miejscowości Česka Skalice w Czechach, pod hasłem „Kolekcje kresowe – Kresy w muzeach domowych”.

Początek spotkania poświęcono pamięci profesora Stefana Bednarka (1944-2022), dyrektora Instytutu Kulturoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim, prezesa Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego i Dolnośląskiego Towarzystwa Regionalnego, uczestnika prawie wszystkich dotychczasowych spotkań, który bardzo cenił pasje kolekcjonerskie i ich znaczenie dla dziedzictwa kulturowego. Ciepło wspominała go współpracownica dr hab. Izolda Topp-Wójtowicz (Wrocław) oraz przyjaciel Marek Nałęcz-Socha (Jelenia Góra).

Pierwsze wystąpienia tematyczne dotyczyły kresów inaczej pojmowanych, niż wschodnie rubieże dawnej Rzeczypospolitej. Prof. Dr hab. Andrzej Małkiewicz (Wrocław) przedstawił Europę Środkowo-Wschodnią jako obszar krzyżujących się kresów, a prof. PhDr. Jan Rychlík (Praga) mówił o Rusi Zakarpackiej – pograniczu etniczno-kulturowym i politycznym. Zebrani mogli też zobaczyć premierę filmu o tamtym regionie (film zrealizowany dla telewizji czeskiej).

O prywatnych kolekcjach kresowych po II wojnie światowej opowiadał kolekcjoner warszawski Tomasz Kuba Kozłowski, a dr Krzysztof Kleszcz (Opole) przedstawił projekt „Leksykon – Kresowianie na Śląsku po 1945 r.”

Zupełnie inaczej pojmowane kresy pojawiły się w wystąpieniach Jerzego Starzyńskiego (Legnica) i Marii Marcinowskiej (Nowy Sącz). Przedstawili oni kresy Łemkowszczyzny – J. Starzyński po dolinę Osławy na wschodzie, a Maria Marcinowska po dolinę Popradu na zachodzie. Prelegenci sporo uwagi poświęcili łemkowskim kolekcjom w muzeach i w rękach prywatnych oraz organizacjom kultywującym łemkowską tradycję i kulturę.

Warsztaty terenowe w Czeskiej Skalicy odbyły się w Muzeum Bożeny Niemcowej. Tamtejszy muzealnik Tomáš Vondryska zaprezentował swój zbiór historycznych pocztówek, przedstawiających Czeską Skalicę, dr Bożena M. Dołęgowska-Wysocka z Warszawy zapraszała do domowego muzeum wolnomularstwa przy Nowym Świecie, a Tomasz Kuba Kozłowski pokazał wybrane eksponaty ze swojej imponującej kolekcji „Świat Kresów”.

Ostatniego dnia obrady toczyły się w Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego (skansen w Kudowie-Zdroju przy ul. Pstrążnej). Zapoznano się z encyklopedią kulinarnego dziedzictwa ziem czeskich, opracowaną m.in. w oparciu o materiały przygotowywane w ubiegłych latach na spotkania kudowskie przez zespół czeskich naukowców z Uniwersytetu Śląskiego w Opawie w składzie: prof. Ph Dr. Irena Korbelářová, Dr., Radmil aDluhošová, Dr.;  Prof. Ph Dr. Rudolf Žáček, Dr.

Efekty swoich badań, dotyczących zarządzania i finansowania prywatnych muzeów, przedstawiła dr Agnieszka Szostak, a podsumowania spotkania dokonali dr Ryszard Gładkiewicz (Wrocław) i redaktor Bronisław MJ Kamiński (Kudowa-Zdrój).

W październikowym Forum Muzeów Domowych w Opawie (Czechy) uczestniczyli organizatorzy Międzynarodowej Sieci Muzeów Domowych z Czech, Polski i Słowacji (w tym Maria Marcinowska jako przedstawicielka Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu) oraz wybrani właściciele prywatnych zbiorów. Dyskutowano o problemach i przyszłości tej spontanicznie powołanej do życia organizacji. Uczestnicy forum mieli też okazję obejrzeć najstarsze czeskie muzeum – Śląskie Muzeum Ziemskie w Opawie ze zbiorem liczącym ponad dwa miliony eksponatów, które zawdzięcza swoje początki prywatnym kolekcjom. Kolejnego dnia zwiedzano skansen w Rożnowie nad Radhoszczem, złożony z drewnianego miasteczka, młyńskiej doliny i wałaskiej wioski. Pożegnano się z nadzieją kolejnego spotkania w 2023 r., tym razem w Małopolsce, z głównym miejscem obrad w Nowym Sączu.

Opracowanie: Maria Marcinowska